Achtergronden

Het aanbod aan oude traditionele sieraden en textiel wordt schaarser, doordat textiel vergaat en het traditionele ambacht van edelsmid en wever uitsterft. Tegelijkertijd groeit de waardering voor deze traditionele culturele objecten en vindt er een herwaardering plaats van het bijzondere en unieke karakter van deze sieraden en stoffen. Op de Tribal Jewelry & Textiles Fair proberen we deze zeldzame objecten uit vaak verre streken aan een publiek van collectioneurs, ontwerpers en andere geïnteresseerden te presenteren.

Op de Tribal Jewelry & Textiles Fair worden traditionele sieraden en traditioneel textiel van een goede kwaliteit te koop aangeboden uit o.a. Afrika, Afghanistan, China en India.

Deze sieraden- en textielbeurs wordt gehouden in de mooi gerestaureerde kerk De Duif, Prinsengracht 756, Amsterdam. Deze kerk bevindt zich tegenover de Amstelkerk aan het Amstelveld in Amsterdam nabij de Utrechtsestraat.

Voor meer informatie
De TRIBAL JEWELRY and TEXTILES FAIR
email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Het verhaal van de kraal

Ze zijn oogstrelend om naar te kijken, aangenaam om aan te raken en door je handen te laten glijden en blijken bij nadere beschouwing vaak miniatuur kunstwerkjes waar in lang vervlogen tijden ervaren ambachtslieden met oeverloos geduld uren en soms dagen aan gewerkt hebben.

Maar nog fascinerender is hun verhaal over de lange reis die ze hebben afgelegd door de tijd en over de aardbol: in deze kleine mysterieuze voorwerpen schuilen de geheimen over de ontwikkeling van de mensheid, zijn technologie, spirituele, religieuze en culturele context en last but not least de handelsroutes die zich in de loop van duizenden jaren over de wereld ontwikkelden.

De kraal was circa 40.000 jaar geleden de eerste uiting van menselijke creativiteit en ging de tweede (het graveren van mammoetslagtanden) met zo'n 5.000 jaar vooraf.

In het begin werden ongetwijfeld makkelijk verkrijgbare natuurlijke producten zoals zaden, pitten, bloemen en veren gebruikt, wat later botjes, tanden en klauwen. De ontdekking dat de rotatoire beweging kon worden gebruikt om voorwerpen te bewerken betekende een belangrijke stap voorwaarts - de mens slaagde er in om perforaties aan te brengen in harde voorwerpen (let wel: het vervaardigen van één neolitische kwartskraal kostte gemiddeld drie dagen!) En zo'n 5.000 jaar geleden was er waarschijnlijk een smid die ontdekte dat het silicaathoudend zand in zijn oven dat was verontreinigd met plantenas en leem samenklonterde tot een vaste substantie ("frite") waarmee de eerste stap naar het ontwikkelen van glas was gezet. En wat dat betekende voor de kralenindustie hoef ik U niet te vertellen.

Van links naar rechts: oude fossielen van zee-egels, gebruikt als kralen; Jatim kralen / Indo Pacific uit Indonesië; Keramische kralen uit Mali

Naarmate de mens zich verder ontwikkelde werd het verhaal van de kraal complexer en de route van producent naar consument steeds langer: van heel kort bij de jager die de klauw van een holenbeer om z'n nek hing om de krachten van het dier in zich op te nemen tot heel lang van diegene die het ruwe materiaal dolf, zij die het bewerkten, het vervoerden naar de ambachtslieden die er het eindproduct uit maakten, zij die het verhandelden en tenslotte de uiteindelijke bezitters. Tussen al deze mensen lagen vaak duizenden kilometers en duizenden jaren en ook de betekenis van de kralen voor die uiteindelijke bezitters lag mijlenver uiteen.

Van links naar rechts: eye beads uit het Midden-Oosten; Faillance kralen uit Afghanistan; kralen uit Murano

Hoewel wij de kraal voornamelijk kennen als (onderdeel van een) sieraad was dit in zijn lange geschiedenis van ondergeschikte betekenis en werden er heel andere waarden aan toegekend.

Een grote rol speelt hij als spiritueel object: bescherming, kracht, vruchtbaarheid en voorspoed hingen voor diverse etnische groepen samen met het bezit van bepaalde kralen. Ook functioneerde de kraal om iemands maatschappelijke positie, huwelijkse status en eventuele bezittingen weer te geven terwijl weer andere volken boodschappen doorgaven door kralen in een bepaalde volgorde te rijgen. Maar waarschijnlijk de belangrijkste functie van de kraal was die van betaalmiddel, een functie die hij vervulde van het prille begin tot circa 1930. Door hun lange geschiedenis hebben deze kleine, geperforeerde objecten een bijzondere intrinsieke waarde gekregen, ze hebben als het ware een ziel.

Van links naar rechts: Chevrons uit Murano, circa 1860; Murano kralen, circa 1.880; hedendaagse ‘recycle glas’ kralen uit Ghana

Aangenaam om te zien en aan te raken, duurzaam, verkrijgbaar in een schier eindeloze variatie en betaalbaar: het zijn verzamelobjecten van de bovenste plank - en je kunt ze nog dragen ook.

Geborduurde Hausa gewaden uit Nigeria

Het borduren van geweven stoffen is een kunstvorm die zich voor een groot deel ontwikkeld heeft in de context van de Islamitische cultuur in West-Afrika.

In dit stukje geven we aandacht aan de Hausa-gewaden van Noordwest Nigeria. Het decoreren van stoffen middels borduurwerk is waarschijnlijk in de 15de eeuw ontstaan door plaatselijke borduurders in grotere steden zoals Kano.

Vanaf de 19de eeuw wordt veel Hausa-borduurwerk uitgevoerd door ambachtslieden van het Nupe-volk. De herkomst van de motieven die op de stoffen gebruikt worden, met name de spiraalvormen, is niet geheel duidelijk. Soms ontwierpen islamitische geleerden patronen speciaal voor borduurders. Ook had de stad Kano uitgebreide handelscontacten met de Nupe en Yoruba in het Zuiden, de Manding-volkeren in het Westen, Mauritanië en Noord-Afrika. Ook met Arabië waren er contacten.

Het meeste borduurwerk wordt door mannen uitgevoerd voor mannenkleding; vaak werken diverse wevers aan een gewaad en ook het borduurwerk kan door meerdere ambachtslieden worden uitgevoerd. Specialisten kunnen bepaalde “opzetstukken” op een gewaad zetten. Het meeste borduurwerk is te vinden op het rechthoekige pochet op de linkerzijde van het gewaad en loopt dan door naar rechts en over de rug.

Voordat het werk begint wordt het uitgekozen ontwerp eerst op de pochet en dan over de rest van het gewaad getekend. Dit gebeurt door een andere specialist dan de latere borduurder. De patronen worden getrokken met een pen die gemaakt is van de staak van de rode sorghum; ook de inkt wordt van deze sorghum gemaakt. De borduurder volgt deze patronen dan, beginnend bij de pochette, die pas wordt vastgenaaid als het borduurwerk klaar is. Dit werk kan soms enkele maanden duren. Gebruikt worden gesponnen katoen of wilde zijde.

Borduurders gebruiken een relatief beperkt aantal geometrische patronen, die in wisselende combinaties en groottes worden toegepast. Namen als “messen”, “vijf huizen” of “schildpad”, verwijzen naar de uiterlijke vorm. Het meest populaire motief is de “aska takwas” of “acht messen”.

hierboven drie gewaden van de Hausa; hieronder een paar details van dezelfde gewaden.

Bron: African Textiles van John Picton & John Mack.

Text: Toguna African Art & Crafts.